Παρμενίδης, Είναι και Μη Είναι. Μερος 1
Βοήθημα για αναζητητές της αλήθειας.
Είναι και μη-Είναι
Ο Παρμενίδης θεωρείται ο πρώτος μεγάλος Οντολόγος, αυτός δηλ που μιλάει για τις έννοιες του Είναι και του μη-Είναι, για το όν και για τα όντα και για τη γένεση και την φθορά των φυσικών πραγμάτων.
Λέει οτι το Είναι υπάρχει και το μη-Είναι δεν υπάρχει. Και αυτό είναι βεβαίως κάτι εντελώς αυτονόητο για τον καθένα. Έτσι ήθελε, ο Παρμενίδης, ίσως να θέσει το πρόβλημα της σχέσης φαινόμενου και ουσίας, αν και σωζόμενα ρητά αποσπάσματα δεν έχουμε καμία ρητή αναφορά στην σχέση αυτή.
Είναι - Νοείν - Λέγειν
Το Είναι, το Νοείν και το Λέγειν, αποτελούν για τον Παρμενίδη μια ενότητα. Το Είναι αποτελεί την οντολογική και λογική προϋπόθεση της ύπαρξης, του ενεργοποιημένου Νοείν και του Λέγειν, διότι τα όντα καθεαυτά υπάρχουν βεβαίως πριν έρθει ο Νούς και τα συλλάβει και τα κάνει περιεχόμενο του. Για τον άνθρωπο όμως υπάρχουν μόνο από την στιγμή που τα συλλαμβάνει με τις αισθήσεις και την νόηση του. Στη συνέχεια γίνονται και περιεχόμενο του έναρθρου λόγου του, μιλάει για αυτά. Το Νοείν και το Είναι δεν αποτελούν για τον Παρμενίδη απλώς μια λειτουργική ενότητα, αλλά κάτι πολύ περισσότερο - αποτελούν μια ταυτότητα, όπως τουλάχιστον φαίνεται να υποστηρίζει στο απόσπασμα "το γάρ αυτό νοείν εστί τε και είναι" δηλαδή το Νοείν και το Είναι, είναι το ίδιο.
Δεν είναι δυνατόν να σκέφτομαι και να μη σκέφτομαι απολύτως τίποτα! Αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα πράματα που σκέφτομαι πρέπει κατανάγκην να υπάρχουν πραγματικά έξω από την σκέψη μου.
Αισθητός και Νοητός κόσμος
Ο ένας και μοναδικός για τον Παρμενίδη κόσμος διακρίνεται σε κόσμο φυσικό-αισθητό που στην γλώσσα του Παρμενίδη ονομάζεται εοικώς διάκοσμος (φαινομενική διάταξη του κόσμου) και σε κόσμο νοητό που ονομάζεται από τον Παρμενίδη εόν. Τον πρώτο τον συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις και την νόηση μας, ενώ τον δεύτερο μόνο με την νόηση μας. Ο φυσικός κόσμος υπακούει στον νόμο της γένεσης και της φθοράς και γενικά διέπεται από τους φυσικούς νόμους. Είναι ο κόσμος του γίγνεσθαι και όλλυσθαι, δηλαδή ο κόσμος των συνεχών μεταβολών, αφού όλα, όσα ανήκουν σε αυτόν, γεννιούνται και αφανίζονται στο πλαίσιο μιας κυκλικής κίνησης χωρίς τελειωμό. Σε σχέση με το Είναι καθαυτό όλα όσα οι άνθρωποι καθιέρωσαν με την πεποίθηση ότι είναι αληθινά δεν είναι παρά απλά ονόματα (γλωσσικές συμβάσεις), όπως π.χ. η γένεση και η φθορά, το είναι και το δεν είναι. Δηλαδή από την μια μεριά έχουμε τα ίδια τα πράματα και από την άλλη μεριά έχουμε τις δικές μας απόψεις για αυτά, οι οποίες εκφράζονται μέσα από τις γλωσσικές μας συμβάσεις. Έτσι, κατά τον Παρμενίδη, ότι φαντάζονται οι άνθρωποι για τον κόσμο,ότι κι αν νομίζουν πως βλέπουν και ακούν και αισθάνονται, είναι καθαρή αυταπάτη.
Είναι τόσο μεγάλη η διαφορά ανάμεσα στο φθαρτό και πρόσκαιρο αφενός και το άφθαρτο και αιώνιο αφετέρου, ώστε ο άνθρωπος να πέφτει εύκολα στην παγίδα αυτής της εντυπωσιακής διαφοράς και να θεωρεί τον φυσικό κόσμο μια ψευδαίσθηση και ένα όνειρο.
Το εόν του Παρμενίδη είναι η νοητή εικόνα του κόσμου στην οποία μπορούμε να αναχθούμε, όπως κατόρθωσε να αναχθή ο Παρμενίδης, μέσα από την υπέρβαση της φαινομενικότητας και πολλότητας του κόσμου των φαινομένων της γένεσης και της φθοράς, για να φτάσουμε έτσι στην νοητή σύλληψη του κόσμου ως πράγματος ενιαίου, αδιαιρέτου, αγέννητου άφθαρτου και αμετάβλητου. Η έννοια του κόσμου ώς φαινομένου και η έννοια του κόσμου ως εόντος είναι δύο θεμελιακές έννοιες με καθαρά οντολογική-κοσμολογική αναφορά και είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Για τον Παρμενίδη το φαίνεσθαι δεν είναι ούτε πλάνη ούτε ψευδαίσθηση, είναι η όψη του Είναι, ανήκει αναποσπάστως και κατ`ανάγκη στο Είναι - είναι η αισθητική του εικόνα, η πολλότητα του ενός και μοναδικού κόσμου.
Πίσω από την πολλότητα κρύβεται η ενότητα και η ενότητα υπάρχει για τον αισθητικό άνθρωπο ώς πολλότητα. Όσο δεν έχουμε συνείδηση αυτής της δυαδικής θεώρησης-διάστασης του κόσμου πέφτουμε στην παγίδα των δύο κόσμων, διχάζουμε τον ένα κόσμο, δεν καταννοούμε δηλαδή το φαίνεσθαι του Είναι.
Για να καταννοήσουμε όμως το φαίνεσθαι ώς φαίνεσθαι του Είναι και όχι ώς κάτι χωριστό και ανεξάρτητο από αυτό, πρέπει προηγουμένως να έχουμε αναχθεί στην έννοια του Είναι ώς εσωτερική, νοητική διάσταση του φαίνεσθαι. Τότε και μόνο τότε θα καταννοήσουμε ότι το φαίνεσθαι, ο κόσμος της γένεσης και της φθοράς "δεν είναι αυταπάτη, ούτε ψευδαίσθηση, ούτε πλάνη, αλλά η ουσιαστική έκφανση του ουσιαστικού Είναι".
Αυτό που αρνείται ο Παρμενίδης δεν είναι ο ίδιος ο φυσικός κόσμος, αλλά η απολυτοποίηση του και αυτό που εισηγείται είναι η ύπαρξη ενός αιώνιου και αμετάβλητου πίσω από τον αισθητό κόσμο της μεταβολής και της φθοράς, ο οποίος για αυτό είναι φαινομενικός και σχετικός, επιδή ακριβώς μεταβάλλεται και φθείρεται, όσον αφορά τα επιμέρους όντα και στοιχεία του. Προφανώς εδώ δεν πρόκειται για δύο κόσμους, αλλά για δύο όψεις του κόσμου.
Οι γνωσιακές δυνάμεις του ανθρώπου είναι και για τον Παρμενίδη οι αισθήσεις και ο νούς και ανάγονται όπως και ο άνθρωπος στο σύνολο του και ο κόσμος ολόκληρος, στην κράση των δύο στοιχείων, του θερμού(πυρ)και του ψυχρού(γη), σύμφωνα με την ρητή επ`αυτού διδασκαλία του Παρμενίδη.
Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των ανθρώπων εξαρτάται σύμφωνα με τον Παρμενίδη από την ποιότητα του, η οποία πάλι εξαρτάται από το είδος της συγκεκριμένης σύνθεσης των στοιχείων(του θερμού και του ψυχρού), του σώματος κάθε ανθρώπου.
Η συγκεκριμένη δηλαδή αναλογία των στοιχείων του σώματος έχει σαν αποτέλεσμα τη συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία, ποιότητα του, η οποία, είναι αποφασιστικής σημασίας για την ποιότητα του νού και κατ` επέκταση και για την ποιότητα τα αισθήσεων.
Έτσι άλλες είναι οι δυνατότητες πρόσβασης στην αλήθεια του νού που ανάγεται σε κράση του σώματος, όπου πλεονάζει το θερμό στοιχείο(το φώς, η ημέρα,το πύρ) και άλλες οι δυνατότητες του νού που ανάγεται σε κράση όπου πλεονάζει το ψυχρό στοιχείο(το σκότος, η νύχτα, η γή).
Στην τελευταία περίπτωση έχουμε την ύπαρξη του λεγόμενου πλαγκτού νόου, του συγκεχυμένου, άκριτου, και ταραγμένου νού.
Από τα παραπάνω προκύπτει νομίζω καθαρά ότι ο άνθρωπος είναι δυνατόν να γνωρίσει αληθινά τα πράγματα τόσο ώς φαινόμενα όσο και ώς προς την βαθύτερη ουσία τους.
Σύμφωνα λοιπόν με την γνωσιολογία του Παρμενίδη ο άνθρωπος είναι δυνατόν κάτω από ορισμένες προυποθέσεις να φτάσει στην αληθινή γνώση των πραγμάτων. Και αυτό ακριβώς είναι το μήνυμα και το βαθύτερο νόημα του φανταστικού ταξιδιού του στο βασίλειο του φωτός,όπου δήθεν του αποκαλύπτεται η αλήθεια.
αποσπάσματα από το
ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΟΣ
- Παρμενίδης ο Ελεάτης
Διαβάστε εδω το 2ο μέρος - http://aponinoni.blogspot.com/2023/03/2.html
Είναι και μη-Είναι
Ο Παρμενίδης θεωρείται ο πρώτος μεγάλος Οντολόγος, αυτός δηλ που μιλάει για τις έννοιες του Είναι και του μη-Είναι, για το όν και για τα όντα και για τη γένεση και την φθορά των φυσικών πραγμάτων.
Λέει οτι το Είναι υπάρχει και το μη-Είναι δεν υπάρχει. Και αυτό είναι βεβαίως κάτι εντελώς αυτονόητο για τον καθένα. Έτσι ήθελε, ο Παρμενίδης, ίσως να θέσει το πρόβλημα της σχέσης φαινόμενου και ουσίας, αν και σωζόμενα ρητά αποσπάσματα δεν έχουμε καμία ρητή αναφορά στην σχέση αυτή.
Είναι - Νοείν - Λέγειν
Το Είναι, το Νοείν και το Λέγειν, αποτελούν για τον Παρμενίδη μια ενότητα. Το Είναι αποτελεί την οντολογική και λογική προϋπόθεση της ύπαρξης, του ενεργοποιημένου Νοείν και του Λέγειν, διότι τα όντα καθεαυτά υπάρχουν βεβαίως πριν έρθει ο Νούς και τα συλλάβει και τα κάνει περιεχόμενο του. Για τον άνθρωπο όμως υπάρχουν μόνο από την στιγμή που τα συλλαμβάνει με τις αισθήσεις και την νόηση του. Στη συνέχεια γίνονται και περιεχόμενο του έναρθρου λόγου του, μιλάει για αυτά. Το Νοείν και το Είναι δεν αποτελούν για τον Παρμενίδη απλώς μια λειτουργική ενότητα, αλλά κάτι πολύ περισσότερο - αποτελούν μια ταυτότητα, όπως τουλάχιστον φαίνεται να υποστηρίζει στο απόσπασμα "το γάρ αυτό νοείν εστί τε και είναι" δηλαδή το Νοείν και το Είναι, είναι το ίδιο.
Δεν είναι δυνατόν να σκέφτομαι και να μη σκέφτομαι απολύτως τίποτα! Αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα πράματα που σκέφτομαι πρέπει κατανάγκην να υπάρχουν πραγματικά έξω από την σκέψη μου.
Αισθητός και Νοητός κόσμος
Ο ένας και μοναδικός για τον Παρμενίδη κόσμος διακρίνεται σε κόσμο φυσικό-αισθητό που στην γλώσσα του Παρμενίδη ονομάζεται εοικώς διάκοσμος (φαινομενική διάταξη του κόσμου) και σε κόσμο νοητό που ονομάζεται από τον Παρμενίδη εόν. Τον πρώτο τον συλλαμβάνουμε με τις αισθήσεις και την νόηση μας, ενώ τον δεύτερο μόνο με την νόηση μας. Ο φυσικός κόσμος υπακούει στον νόμο της γένεσης και της φθοράς και γενικά διέπεται από τους φυσικούς νόμους. Είναι ο κόσμος του γίγνεσθαι και όλλυσθαι, δηλαδή ο κόσμος των συνεχών μεταβολών, αφού όλα, όσα ανήκουν σε αυτόν, γεννιούνται και αφανίζονται στο πλαίσιο μιας κυκλικής κίνησης χωρίς τελειωμό. Σε σχέση με το Είναι καθαυτό όλα όσα οι άνθρωποι καθιέρωσαν με την πεποίθηση ότι είναι αληθινά δεν είναι παρά απλά ονόματα (γλωσσικές συμβάσεις), όπως π.χ. η γένεση και η φθορά, το είναι και το δεν είναι. Δηλαδή από την μια μεριά έχουμε τα ίδια τα πράματα και από την άλλη μεριά έχουμε τις δικές μας απόψεις για αυτά, οι οποίες εκφράζονται μέσα από τις γλωσσικές μας συμβάσεις. Έτσι, κατά τον Παρμενίδη, ότι φαντάζονται οι άνθρωποι για τον κόσμο,ότι κι αν νομίζουν πως βλέπουν και ακούν και αισθάνονται, είναι καθαρή αυταπάτη.
Είναι τόσο μεγάλη η διαφορά ανάμεσα στο φθαρτό και πρόσκαιρο αφενός και το άφθαρτο και αιώνιο αφετέρου, ώστε ο άνθρωπος να πέφτει εύκολα στην παγίδα αυτής της εντυπωσιακής διαφοράς και να θεωρεί τον φυσικό κόσμο μια ψευδαίσθηση και ένα όνειρο.
Το εόν του Παρμενίδη είναι η νοητή εικόνα του κόσμου στην οποία μπορούμε να αναχθούμε, όπως κατόρθωσε να αναχθή ο Παρμενίδης, μέσα από την υπέρβαση της φαινομενικότητας και πολλότητας του κόσμου των φαινομένων της γένεσης και της φθοράς, για να φτάσουμε έτσι στην νοητή σύλληψη του κόσμου ως πράγματος ενιαίου, αδιαιρέτου, αγέννητου άφθαρτου και αμετάβλητου. Η έννοια του κόσμου ώς φαινομένου και η έννοια του κόσμου ως εόντος είναι δύο θεμελιακές έννοιες με καθαρά οντολογική-κοσμολογική αναφορά και είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Για τον Παρμενίδη το φαίνεσθαι δεν είναι ούτε πλάνη ούτε ψευδαίσθηση, είναι η όψη του Είναι, ανήκει αναποσπάστως και κατ`ανάγκη στο Είναι - είναι η αισθητική του εικόνα, η πολλότητα του ενός και μοναδικού κόσμου.
Πίσω από την πολλότητα κρύβεται η ενότητα και η ενότητα υπάρχει για τον αισθητικό άνθρωπο ώς πολλότητα. Όσο δεν έχουμε συνείδηση αυτής της δυαδικής θεώρησης-διάστασης του κόσμου πέφτουμε στην παγίδα των δύο κόσμων, διχάζουμε τον ένα κόσμο, δεν καταννοούμε δηλαδή το φαίνεσθαι του Είναι.
Για να καταννοήσουμε όμως το φαίνεσθαι ώς φαίνεσθαι του Είναι και όχι ώς κάτι χωριστό και ανεξάρτητο από αυτό, πρέπει προηγουμένως να έχουμε αναχθεί στην έννοια του Είναι ώς εσωτερική, νοητική διάσταση του φαίνεσθαι. Τότε και μόνο τότε θα καταννοήσουμε ότι το φαίνεσθαι, ο κόσμος της γένεσης και της φθοράς "δεν είναι αυταπάτη, ούτε ψευδαίσθηση, ούτε πλάνη, αλλά η ουσιαστική έκφανση του ουσιαστικού Είναι".
Αυτό που αρνείται ο Παρμενίδης δεν είναι ο ίδιος ο φυσικός κόσμος, αλλά η απολυτοποίηση του και αυτό που εισηγείται είναι η ύπαρξη ενός αιώνιου και αμετάβλητου πίσω από τον αισθητό κόσμο της μεταβολής και της φθοράς, ο οποίος για αυτό είναι φαινομενικός και σχετικός, επιδή ακριβώς μεταβάλλεται και φθείρεται, όσον αφορά τα επιμέρους όντα και στοιχεία του. Προφανώς εδώ δεν πρόκειται για δύο κόσμους, αλλά για δύο όψεις του κόσμου.
Οι γνωσιακές δυνάμεις του ανθρώπου είναι και για τον Παρμενίδη οι αισθήσεις και ο νούς και ανάγονται όπως και ο άνθρωπος στο σύνολο του και ο κόσμος ολόκληρος, στην κράση των δύο στοιχείων, του θερμού(πυρ)και του ψυχρού(γη), σύμφωνα με την ρητή επ`αυτού διδασκαλία του Παρμενίδη.
Η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των ανθρώπων εξαρτάται σύμφωνα με τον Παρμενίδη από την ποιότητα του, η οποία πάλι εξαρτάται από το είδος της συγκεκριμένης σύνθεσης των στοιχείων(του θερμού και του ψυχρού), του σώματος κάθε ανθρώπου.
Η συγκεκριμένη δηλαδή αναλογία των στοιχείων του σώματος έχει σαν αποτέλεσμα τη συγκεκριμένη ιδιοσυγκρασία, ποιότητα του, η οποία, είναι αποφασιστικής σημασίας για την ποιότητα του νού και κατ` επέκταση και για την ποιότητα τα αισθήσεων.
Έτσι άλλες είναι οι δυνατότητες πρόσβασης στην αλήθεια του νού που ανάγεται σε κράση του σώματος, όπου πλεονάζει το θερμό στοιχείο(το φώς, η ημέρα,το πύρ) και άλλες οι δυνατότητες του νού που ανάγεται σε κράση όπου πλεονάζει το ψυχρό στοιχείο(το σκότος, η νύχτα, η γή).
Στην τελευταία περίπτωση έχουμε την ύπαρξη του λεγόμενου πλαγκτού νόου, του συγκεχυμένου, άκριτου, και ταραγμένου νού.
Από τα παραπάνω προκύπτει νομίζω καθαρά ότι ο άνθρωπος είναι δυνατόν να γνωρίσει αληθινά τα πράγματα τόσο ώς φαινόμενα όσο και ώς προς την βαθύτερη ουσία τους.
Σύμφωνα λοιπόν με την γνωσιολογία του Παρμενίδη ο άνθρωπος είναι δυνατόν κάτω από ορισμένες προυποθέσεις να φτάσει στην αληθινή γνώση των πραγμάτων. Και αυτό ακριβώς είναι το μήνυμα και το βαθύτερο νόημα του φανταστικού ταξιδιού του στο βασίλειο του φωτός,όπου δήθεν του αποκαλύπτεται η αλήθεια.
αποσπάσματα από το
ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΟΣ
- Παρμενίδης ο Ελεάτης
Διαβάστε εδω το 2ο μέρος - http://aponinoni.blogspot.com/2023/03/2.html
Comments
Post a Comment