Ελευσίνια Μυστήρια

Τα Ελευσίνια Μυστήρια αποτελούσαν μια από τις πιο σημαντικές θρησκευτικές εκδηλώσεις στην αρχαία ελληνική κοινωνία και επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό την κοινωνία και την πολιτιστική της κληρονομιά.

Κατά την διάρκεια της αρχαιότητας, η πόλη των Ελευσίνων ήταν ένας σημαντικός θρησκευτικός και πολιτιστικός κέντρο. Τα Μυστήρια αποτελούσαν το κεντρικό σημείο του πολιτισμού και της θρησκείας της πόλης και η σημασία τους έφτανε πέρα από τα όρια των Ελευσίνων, επηρεάζοντας την ολόκληρη αρχαία ελληνική κοινωνία.

Τα μυστήρια ξεκινούσαν με μία διήγηση του μύθου της Περσεφόνης, η οποία απαγάγεται από τον Άδη και μεταφέρεται στην υπόγεια οικία του. Η Δήμητρα, η μητέρα της Περσεφόνης, αρνείται να παραχωρήσει στη γη τους καρπούς της, μέχρι να επιστρέψει η κόρη της.  Η απόφαση αυτή προκαλεί μία σειρά από γεγονότα, που συμβολίζουν την καθαρτική δύναμη της θεάς και της κόρης της.

Η μύηση στα Μυστήρια αποτελούσε μια διαδικασία που επέτρεπε στους μύστες να ενταχθούν στην κοινότητα των επώνυμων και να αποκτήσουν πρόσβαση σε γνώσεις και μυστικά που δεν ήταν διαθέσιμα στο ευρύ κοινό. Το γεγονός αυτό έδινε στους μύστες έναν ιδιαίτερο κοινωνικό και πολιτικό καθεστώς.

Επιπλέον, τα Μυστήρια συνέβαλαν στη δημιουργία μιας κοινότητας ανθρώπων που είχαν κοινά μυστικά και εμπειρίες, διασπώντας τον παραδοσιακό διαχωρισμό της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας σε καστούς και τάξεις. 

 

Στα Ελευσίνια Μυστήρια συμμετείχαν άνθρωποι από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και περιφέρειες, που συναντιόντουσαν στο ίδιο μυστικό δράμα.

 
Η ανάπτυξη μιας τέτοιας κοινότητας συνέβαλε επίσης στη δημιουργία ενός κοινού αναγνωρίσιμου πολιτισμού και ταυτότητας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

Οι μυημένοι, δηλαδή οι άνθρωποι που είχαν συμμετάσχει στα μυστήρια, αναπτύσσονταν σε μια κλειστή κοινότητα που είχε κοινά μυστικά και γνώσεις.

Είχαν έναν κοινό δεσμό και αντιλαμβάνονταν τη σπουδαιότητα της εμπειρίας που είχαν ζήσει.
Αυτός ο δεσμός συνέβαλε στη δημιουργία μιας κοινότητας ανθρώπων που είχαν κοινές αξίες και πεποιθήσεις και που μπορούσαν να επικοινωνούν και να συνεργάζονται μεταξύ τους.

Τα μυστήρια περιελάμβαναν μυστικές τελετές, στις οποίες μόνο εκλεκτοί είχαν πρόσβαση και υποχρεούνταν να διατηρούν το μυστικό τους ακόμα και μετά το θάνατό τους. 

Οι συμμετέχοντες στα Ελευσίνια Μυστήρια θεωρούνταν εκ των εκλεκτών και έπρεπε να έχουν κάνει μία σειρά από προετοιμασίες και καθαρτικές πρακτικές πριν από την συμμετοχή τους στις τελετές. 

Οι προετοιμασίες αυτές περιλάμβαναν νηστεία, καθαρτικά λουτρά, και συμμετοχή σε άλλες θρησκευτικές τελετουργίες και τη μελέτη των ιερών κειμένων, προτού να επιτραπεί η συμμετοχή τους στα μυστήρια. 

Ήταν αποκλειστικά Έλληνες πολίτες που είχαν περάσει τον ετήσιο καθαρτικό τελετουργό και είχαν συμπληρώσει τουλάχιστον 18 χρόνια ζωής. 

Επίσης, είναι γνωστό ότι οι συμμετέχοντες διακρίνονταν για την ποιότητα και την αρετή τους, καθώς η συμμετοχή στα μυστήρια θεωρούνταν ένδειξη υψηλού πολιτισμού και πνευματικής ευαισθησίας.

Τα μυστικά της τελετουργίας δεν αποκαλύπτονταν στους μη συμμετέχοντες και οι συμμετέχοντες υποχρεούνταν να διατηρούν το μυστικό για πάντα.

Αυτό έδινε ένα αίσθημα ιερότητας και εξουσίας στους συμμετέχοντες και επέτρεπε τη διατήρηση της ακεραιότητας της τελετουργίας και των μυστηρίων της.

Δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι συνέβαινε στις μυστικές τελετές των Ελευσινίων Μυστηρίων, καθώς οι πληροφορίες για αυτές ήταν αυστηρά φυλασσόμενες. 

Ωστόσο, έχουν αναφερθεί ορισμένες θεωρίες και περιγραφές από αρχαίους συγγραφείς, που υπονοούν ότι οι συμμετέχοντες ίσως να έβλεπαν ή να εμπειρίωναν κάτι πολύ πιο σημαντικό από απλές τελετουργίες. 

Μία από τις πιο γνωστές θεωρίες είναι αυτή του Κάρλ Γκούσταβ Γιούνγκ, που υποστήριξε ότι οι μυστικοί φερέγγυοι των μυστηρίων είχαν πνευματικές εμπειρίες από την παρατεταμένη νηστεία και την χρήση ενεργειακών φυτικών ουσιών που πιθανότατα είχαν ψυχοναυτικές ιδιότητες.

Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν ότι οι συμμετέχοντες πίνανε ένα μείγμα από κριθάρι και νερό, το οποίο ονομαζόταν "Κυκεών", αλλά είναι πιθανόν να περιείχε και άλλες ουσίες όπως το κυνόροδο, το λιβάνι και το μύρο. 

Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν σαφείς αναφορές σχετικά με τις συγκεκριμένες ψυχοτρόπες ουσίες που χρησιμοποιούνταν.

Υπάρχουν επίσης αναφορές σε αρχαίους συγγραφείς, όπως ο Πλούταρχος και ο Ιάμβλιχος, που περιγράφουν τα μυστήρια ως μια εμπειρία αφύπνισης και ενοποίησης με τον θεό, με σκοπό την απόκτηση γνώσης και σοφίας. 

Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, οι συμμετέχοντες υποβάλλονταν σε διαδικασίες αφύπνισης και επίγνωσης, που τους βοηθούσαν να εκτιμήσουν την πνευματική τουτους κατάσταση και να επικοινωνήσουν με τον θεό.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, οι συμμετέχοντες υποβάλλονταν σε διάφορες τελετές και δοκιμασίες, κατά τις οποίες έπρεπε να απαντήσουν σε διάφορες ερωτήσεις και να αντιμετωπίσουν προκλήσεις.
Αυτό θα τους οδηγούσε στην ανακάλυψη της πνευματικής τους κατάστασης και την επίτευξη ενός συνειδητού συνδυασμού της πνευματικότητάς τους με τη φυσική τους κατάσταση.

Ο Ιάμβλιχος, από την άλλη πλευρά, περιέγραψε τα Ελευσίνια μυστήρια ως μια διαδικασία αναζήτησης της ενότητας με τον θεό, μέσω μιας σειράς τελετουργικών δράσεων και δοκιμασιών.

Ο Ιάμβλιχος (Iamblichus) ήταν αρχαίος φιλόσοφος και θεουργός του 4ου αιώνα μ.Χ. και έχει γράψει αρκετά έργα σχετικά με τη θεουργία και τη φιλοσοφία, μεταξύ άλλων και για τα Ελευσίνια μυστήρια. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του είναι τα "Μυστήρια των Αιγυπτίων", όπου αναφέρεται σε θέματα όπως η θεολογία, η αστρονομία, η ανθρωπολογία και η επιστήμη της θεουργίας.

Στο έργο του "Ονομάτων Θεού και των Δαιμόνων", αναφέρεται στα Ελευσίνια μυστήρια και περιγράφει τις διαδικασίες που ακολουθούνταν κατά τη διάρκεια των μυστηρίων, καθώς και τις πνευματικές και φιλοσοφικές πτυχές τους. Επίσης, στο έργο του "Περί της Μυστικής Ζωής", αναφέρεται στα Ελευσίνια μυστήρια ως μια εμπειρία αφύπνισης και ενοποίησης με τον θεό.

Άλλα έργα του Ιάμβλιχου που αναφέρονται στα Ελευσίνια μυστήρια είναι το "Δεύτερος Προτρεπτικός", το "Περί των Μυστηρίων" και το "Περί της Θεουργίας".

Όλα αυτά τα έργα του Ιάμβλιχου επικεντρώνονται στη μελέτη των μυστηρίων και των θεουργικών πρακτικών των αρχαίων Ελλήνων.

Στο "Δεύτερο Προτρεπτικός", ο Ιάμβλιχος αναλύει τη σημασία της προσφοράς και της ευχαριστίας στους θεούς, ενώ στο "Περί των Μυστηρίων" παρουσιάζει μια περιεκτική ανάλυση των μυστικών τελετουργιών και των συμβόλων που σχετίζονται με αυτές.

Τέλος, στο "Περί της Θεουργίας" εξετάζει τη σημασία της επικοινωνίας με τους θεούς και της χρήσης των θεουργικών πρακτικών για την επίτευξη της εσωτερικής ανάπτυξης και της πνευματικής αναγέννησης.

Υπάρχουν αρκετά αρχαία ελληνικά κείμενα που αναφέρονται στα Ελευσίνια Μυστήρια. Ορισμένα από αυτά είναι:

1. Οι Ελευσίνια Ύμνοι, που αποτελούνταν από μια σειρά από επιταφίους ύμνους που χορεύονταν στη διάρκεια των μυστηρίων. Τα κείμενα αυτά αποδίδονται στον Όρφεα, αλλά πιθανώς να έχουν επιμεληθεί από διαφορετικούς συγγραφείς.

2. Το έργο του Πλάτωνα "Φαίδων", στο οποίο ο Σωκράτης αναφέρει την εμπειρία του στα Ελευσίνια Μυστήρια και συζητά με τους φίλους του για το θέμα της ζωής μετά το θάνατο.

3. Τα έργα του Πίνδαρου

4. Το έργο "Βακχαι" του Ευριπίδη, στο οποίο αναφέρονται οι εορταστικοί αγώνες που πραγματοποιούνταν στα Ελευσίνια Μυστήρια καθώς και η συμμετοχή του Διόνυσου.
   

5. Το έργο "Ιππολυτος" του Ευριπίδη 
   

   6. Το Ρητόρικον του Δημοσθένη: Ο Δημοσθένης αναφέρει στο Ρητόρικον του την απειλή που αντιμετώπιζαν οι Αθηναίοι από το Σπάρτα στα Ελευσίνια Μυστήρια του 395 π.Χ.

   7. Το Ρητόρικον του Ισοκράτη: Ο Ισοκράτης αναφέρεται στα Ελευσίνια Μυστήρια στον λόγο του "Περί της εις τον Νέον Αθηναίον παιδείας" (Λόγος 8).

   8. Το Ρητόρικον του Λυσίου: Στον λόγο του "Περί του Παραπρεσβύτερου" (Λόγος 30), ο Λυσίας αναφέρεται στον αδελφό του που είχε συμμετάσχει στα Ελευσίνια Μυστήρια.

   9. Ο Πλούταρχος.  κ.α πολλά